بررسی رپرتوارهای موسیقی قشقایی در سومین نشست پژوهشی جشنواره موسیقی نواحی
سومین نشست پژوهشی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران منطقه ۲ با حضور محمدعلی مرآتی (دبیر جشنواره) و دامون شش‌بلوکی (پژوهشگر عرصه موسیقی) برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، صبح دوشنبه دوازدهم تیرماه 1402 سومین نشست پژوهشی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران با موضوع «بررسی رپرتوارهای موسیقی قشقایی با نگاهی تطبیقی به موسیقی اقوام مجاور» در فرهنگسرای بزرگ شهرکرد برگزار شد.
محمدعلی مرآتی (دبیر جشنواره) در ابتدای برگزاری این کارگاه پژوهشی با تعریفی از موسیقی حرفه‌ای و آماتور عنوان کرد: موسیقیدانان حرفه‌ای در بیرون از مرزهای کشور به هنرمندانی گفته می‌شود که این هنر را منبع درآمد خود می‌دانند و از آن پول به دست می‌آورند و آماتور به هنرمندانی که به این هنر به دلیل علاقه می‌پردازند، گفته می‌شود.
او ادامه داد: اما این تعریف در ایران کاملا متفاوت است. حرفه‌ای در ایران به هنرمندان شناخته شده‌ای که سازها را به خوبی می‌شناسند و می‌نوازند، اطلاق شده و آماتور به افرادی می‌گویند که تازه شروع به فعالیت در عرصه موسیقی داشته باشند.
دبیر جشنواره درباره واژه «اصالت» در موسیقی نیز توضیح داد: از نظر من الزاما ساز مظهر اصالت نیست؛ بلکه توانایی اجرا اصالت و ماندگاری را نشان می‌دهد.
محمدعلی مرآتی گفت: سازها ترجمه کننده زبان‌ها هستند. ما عموما در موسیقی و زبان با مفهوم مواجهیم و واژه‌ها حامل مفاهیم هستند و نه خود مفاهیم!
در بخش دیگری از این نشست، دامون شش‌بلوکی (پژوهشگر) با بیان اینکه دو گروه موسیقیدان در موسیقی قشقایی وجود دارد، گفت: اولین گروه موسیقیدانان عادی یا تفننی هستند. تفننی از آن جهت به آنها اطلاق می‌شود که شغل اصلی آنها نیست، بلکه به دلیل علاقه به این هنر روی آورده‌اند.
او ادامه داد: هادی نکیسا، حبیب‌الله گرگین‌پور، محمدحسین کیانی، محمود بختیاری، هلاکوخان جانی‌پور از جمله موسیقیدانان عادی قشقایی هستند. دومین گروه موسیقیدانان حرفه‌ای افرادی هستند که از موسیقی کسب درآمد دارند.
شش‌بلوکی انواع رپرتوارهای موسیقی قشقایی را با عنوان عاشقلار شامل عاشیق‌ها، چنگی‌ها و دارغالارها یا ساربان‌ها معرفی کرد و در نگاهی کوتاه به تاریخچه هر یک پرداخت.
او ادامه داد: قدیمی‌ترین ساز عاشیق‌ها «چگور» نام دارد و پس از آن کمانچه‌هایی با عمق کم هستند. فرود گرگین‌پور از هنرمندانی است که از آنچه موسیقی عاشیق‌ها، چنگی‌ها و داغالارها برداشت داشته و قطعاتی بر این اساس ساخته است که منبع نوازندگان و خوانندگان قشقایی قرار گرفته است.
او در معرفی موسیقی چنگی به عنوان بخش دیگری از موسیقی قشقایی گفت: موسیقی چنگی در رزم، بزم و سوگ حضور داشته است. کرنا، سرنا و نقاره سازهای اصلی آن هستند. ساختمان ساز نقاره در هیچ جایی جز قشقایی دیده نمی‌شود.
شش‌بلوکی در بخش سوم به ویژگی‌های دارغالارها پرداخت و اظهار کرد: دارغالارها یا ساربان‌ها در سده معاصر رو به زوال رفتند. نی و نی‌لبک که در قشقایی به عنوان دودوک شناخته می‌شود، سازهای اصلی دارغالارها هستند.
او ادامه داد: شاه میرزای قشقایی بزرگ‌ترین نوازنده دودوک قشقایی است. از زنان دارغالار نیز می‌توان به عناوین دارغالارماه پرویز، دارغالار پری زینت و دارغالار آفتاب اشاره کرد.
در پایان این نشست حسینعلی سعادتی‌راد از بزرگ‌ترین و به گونه‌ای ستون موسیقی قشقایی به اجرای قطعات سحرآوازی، جنگ‌نامه و برداشت‌هایی از اپیزودهای عاشقانه رپرتوار موسیقی قشقایی پرداخت.
بخش منطقه ای شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، در دو بخش «نشست‌های پژوهشی» و «اجراهای صحنه‌ای» به دبیری محمدعلی مرآتی و در یک گستره ملی به همت دفترموسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران و با همکاری ادارات کل فرهنگ و ارشاد استان‌های سراسر کشور به‌صورت غیررقابتی، طی روزهای ششم الی بیست و سوم تیر ماه به میزبانی ۵ استان گلستان(۶ الی ۸ تیر)، چهارمحال و بختیاری(۱۰ تا ۱۲ تیر)، آذربایجان شرقی(۱۴ تا ۱۶ تیر)، کرمانشاه(۱۷ تا ۱۹ تیر) و کرمان (۲۱ تا ۲۳ تیر) در حال برگزاری است.