بررسی موسیقی «سرنا و دهل» در دومین نشست پژوهشی

دومین نشست پژوهشی شانزدهمین دوره جشنواره موسیقی نواحی ایران(منطقه ۴) به میزبانی استان کرمانشاه صبح امروز با حضور محمدعلی مرآتی (دبیر جشنواره) و یوسف چراغی (پژوهشگرحوزه موسیقی اقوام) در سالن جلسات اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کرمانشاه برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری شانزدهمین دوره جشنواره موسیقی نواحی ایران، صبح یکشنبه ۱۸ تیر ۱۴۰۲ دومین نشست پژوهشی شانزدهمین دوره جشنواره موسیقی نواحی ایران(منطقه ۴) به میزبانی کرمانشاه با موضوع «سرنا و دهل کلهر» برگزار شد.
محمدعلی مرآتی (دبیر این جشنواره) در ابتدای این نشست با بیان اینکه «زوج سرنا و دهل از چین تا شمال آفریقا از سازهای اصیل اقوام محسوب می‌شود»، اظهار کرد: سرنا و دهل به دو دلیل ساز اصیل محسوب میشوند؛ یکی توانایی در انتقال صوت و دیگری توانایی در ترجمه صوت و زبان موسیقی.
او هم‌چنین گفت: در دوره معاصر حتی زیبایی موسیقی زیر سوال رفته است و زیبایی دیگر معیار یک موسیقی نیست بلکه این محتوای انسان‌شناسانه آن موسیقی است که اهمیت دارد. موسیقی از ۳ رکن تشکیل شده که اولین آن صوت و دومین آن نظام ریتمیک است اما آنچه که برای شکل‌گیری و هویت موسیقی معقول است محتوای انسان شناسانه است.
در ادامه این نشست، یوسف چراغی (پژوهشگر موسیقی‌شناسی اقوام) به ارائه توضیحاتی درباره دو ساز سرنا و دهل پرداخت و گفت: سرنا و دهل در همه مناطق ایران وجود دارد و در همه این مناطق نیز به صورت زوج نواخته می‌شود. موسیقی‌های آیینی شادی و سوگواری موسیقی‌هایی که توسط این دو ساز اجرا می‌شود.
او در ادامه به بررسی تغییر موسیقی سازگار در منطقه کرمانشاه پرداخت و اظهار کرد: موسیقی در چهار دهه گذشته تغییراتی کرده است؛ طی این سال‌ها فرهنگ پذیری‌هایی رخ داد که باعث شد بخشی از موسیقی این منطقه از بین برود؛ از سویی دیگر برخی از این تغییراتی منجر به زایش گونه جدیدی از موسیقی شده‌است. مثلاً در بخشی از کارگان ملودی‌های سوگواری‌ها، سرنا و دهل وجود داشت که امروز از بین رفته است. این موسیقی دیگر در متن جامعه ورود ندارد و برای شنیدن آنها باید به جستجو در آرشیوها بپردازیم.
این پژوهشگر حوزه موسیقی‌شناسی اقوام ادامه داد: از طرف دیگر ما یک موسیقی پاپ جدید داریم که نه فقط در این منطقه بلکه در کل ایران و خارج از در حال شنیده شدن است که از سرنا و دهل مشتق شده است.
چراغی درباره سرنوشت سرنا و دهل طی تغییراتی که در چند دهه گذشته تجربه کرده‌اند، گفت: در تغییرات چند دهه قبل، این دو ساز بسیاری از زمینه‌های اجرایی خود را از دست داده‌اند و در مقابل نیز زمینه‌های اجرایی جدیدی را به دست آورده‌اند. سرنا و دهل دیگر در مراسم‌های عزاداری سوگواری و عروسی را محلی برای اجرا ندارند اما در مقابل به خیابان‌ها آمده‌اند و شاهد اجراهای خیابانی ساز و دهل هستیم این درحالیست که در گذشته هیچ گاه نمی‌دیدم که ساز و دهل در پاساژها یا حتی خیابان نواخته شود؛ این اجراها موجب شنیده‌تر شدن این ساز شده است. همچنین این دو ساز ممکن است برای ادامه حیات خود با سازهای دیگری نیز همراهی کنند.
بخش منطقه‌ای شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، در دو بخش «نشست‌های پژوهشی» و «اجراهای صحنه‌ای» به دبیری محمدعلی مرآتی و در یک گستره ملی به‌ همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران و با همکاری ادارات کل فرهنگ و ارشاد استان‌های سراسر کشور به‌صورت غیررقابتی، طی روزهای ششم الی بیست و سوم تیر ماه به میزبانی ۵ استان گلستان(۶ الی ۸ تیر)، چهارمحال و بختیاری(۱۰ تا ۱۲ تیر)، آذربایجان شرقی(۱۴ تا ۱۶ تیر)، کرمانشاه(۱۷ تا ۱۹ تیر) و کرمان (۲۱ تا ۲۳ تیر) در حال برگزاری است.