برگزاری نشست پژوهشی «روایت و موسیقی عاشیقی» به میزبانی تبریز

نخستین نشست پژوهشی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران (منطقه ۳) با حضور محمدعلی مرآتی (دبیر جشنواره)، نازیلا جنتی (پژوهشگر حوزه موسیقی‌شناسی قومی) و حسن علیزاده (پژوهشگر حوزه موسیقی عاشیقی) با موضوع «روایت و موسیقی عاشیقی» به میزبانی شهر تبریز استان آذربایجان شرقی برگزار شد.

به گزارش ستاد خبری شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، پیش از ظهر چهارشنبه ۱۴ تیرماه ۱۴۰۲ در بخش نخست نشست پژوهشی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران(منطقه ۳) موضوع «روایت و موسیقی عاشیقی» در تالار خاقانی خانه فرهنگ تبریز برگزار شد، محمدعلی مرآتی دبیر جشنواره با تاکید بر اینکه موضوع عاشیقی یک موضوع قومیتی نیست، گفت: با توجه به اینکه موسیقی عاشیقی در بیش از ۱۰ منطقه شامل زنجان، ارومیه، نقده، تبریز، مراغه، قشقایی، اراک، همدان، قم، ساوه و خراسان شمالی وجود دارد، میتوان گفت که عاشیقی یک موسیقی فراقومیتی است که در عین تنوع، دارای وحدت است.

در ادامه این نشست نازیلا جنتی پژوهشگر موسیقی شناسی قومیتی به ارائه مطالبی درباره «روایت‌های موسیقی عاشیقی در منطقه زنجان» پرداخت و گفت: یکی از تفاوت‌های موسیقی عاشیقی در زنجان با سایر مناطق در روایت‌هایی است که عاشیق‌های زنجانی استفاده می‌کنند؛ یکسری روایت‌ها وجود دارد که  در منحصرا برای زنجان است. در زنجان مراسماتی برگزار بنام عاشیقلار بایرامی (عید عاشیق‌ها) برگزار می‌شود که در آن روایت‌های منحصر بفرد زنجان ارائه می‌شود.وی روستای وِیِستان خرمدره را  یکی قطب‌های موسیقی عاشیقی زنجان معرفی و اظهار کرد: موسیقی عاشیقی زنجان دارای اشتراکاتی با موسیقی عاشیقی مناطق دیگر است که یکسان بودن قپوزی در زنجان توسط عاشیق‌ها نواخته می‌شود با آنچه در تبریز مورد استفاده قرار می‌گیرد از جمله این اشتراکات محسوب میشود. در هر دو منطقه از قپوزی دارای ۹ سیم و ۲۰ پرده استفاده می‌شود.

همچنین در این نشست حسن علیزاده پژوهش‌گر حوزه موسیقی عاشیقی در مطلبی با عنوان «مکتب عاشیقی شمال‌غرب ایران» به بررسی اصالت سنت عاشیقی در این منطقه پرداخت و گفت: سنت عاشیقی در منطقه در شمال غرب ایران سنتی قدرتمند و شاخص است که گرچه تغییرات سیاسی آن را دچار فراز و نشیب‌هایی کرده است اما توسط اساتید عاشیقی و همچنین شعر، نوازندگی و داستان سرایی همچنان حفظ شده است.وی تاکید کرد: در سنت عاشقی عناصری وجود دارد که دست به دست هم داده‌اند تا این سنت را به سمت جلو هدایت کنند. از جمله‌ی این عناصر اساتید شاخص و توانمندی هستند که طی سال‌ها در این حوزه فعالیت داشته‌اند. عاشیق‌های امروز باید به این عناصر توجه کنند تا این سنت لطمه نبیند چراکه این مکتب عاشیقی مکتبی کامل است و اگر نیز قرار است تغییر و تحولاتی باشد باید از درون فرهنگ این موسیقی صورت بگیرد نه از بیرون آن.

این پژوهشگر حوزه موسیقی عاشیقی همچنین به آسیب‌شناسی درباره علت کاهش محبوبیت این موسیقی میان مردم به ویژه نسل جدید پرداخت و اظهار کرد: متاسفانه امروزه برخی از سنت‌های اصیل و قدیمی عاشیقی توسط اساتید این حوزه نادیده گرفته می‌شود؛ از جمله سنت‌های فراموش شده «دیِیشمه» است؛ پیشتر دییشمه که گفت‌وگو و مناظره‌ای ادبی است توسط عاشیق‌ها انجام می‌شده است و میان دو یا چند عاشیق به زبان ساز و آواز  تقابلی ادبی است انجام می‌شد که مخاطب بسیاری نیز داشت.علیزاده تاکید کرد: امروزه با توجه به گسترش فضای مجازی و توسعه رسانه‌ها در کشور، دییشمه می‌تواند توجهات را به سمت خود جلب کند تا از این طریق امکان لازم برای ذائقه سازی جهت گرایش به سمت موسیقی عاشیقی فراهم شود.او در بخش پایانی صحبت‌های خود به ویژگی‌های موسیقی عاشیقی منطقه شمال غرب کشور اشاره کرد و گفت:  با توجه به تعداد بسیار هاواها (آهنگ‌ها) و داستان‌ها بیشتر است و این موضوع در کنار تعداد زیاد اساتید عاشیقی آذربایجان شرقی را تبدیل به مرجعی برای سنت عاشیقی تبدیل کرده است.

در بخش‌های مختلف این نشست که  تعدادی از اساتید موسیقی عاشیقی نیز در آن حضور داشتند، برخی از پیشکسوتان این موسیقی به بیان مسائل و دغدغه‌های خود درباره موانع توسعه و گسترش موسیقی عاشیقی پرداختند.

محمدعلی مرآتی دبیر جشنواره نیز در پایان این نشست به ارایه پیشنهادی جهت افزایش تمایل به موسیقی عاشیقی پرداخت و گفت: برپایی مراسم های سکوهای عاشیقی در سراسر کشور به ویژه در شهرهایی نظیر تبریز بصورت ماهانه می‌تواند به ذائقه سازی میان مردم کمک شایانی بکند.