«ریتم در موسیقی اقوام ایران» بررسی شد

تازه ترین نشست پژوهشی چهاردهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران با موضوع «ریتم در موسیقی اقوام ایران» با حضور تعدادی از پژوهشگران و کارشناسان حوزه موسیقی برگزار شد.

تازه‌ترین نشست پژوهشی چهاردهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران روز شنبه اول آبان ماه با موضوع «ریتم در موسیقی اقوام ایران» برگزار شد.
محمد علی مرآتی دبیر چهاردهمین جشنواره موسیقی نواحی ایرانی در ابتدای این نشست که با حضور محمدرضا علیزاده مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کرمان و علی نیکنام انزابی مدیرعامل انجمن موسیقی ایران برگزار شد، ضمن ارائه توضیحاتی دربار مقوله ریتم در موسیقی اقوام ایران گفت: پیرامون مقوله ریتم مباحث زیادی مطرح شده است که هم در حوزه موسیقی کلاسیک و هم در حوزه‌های مختلف موسیقی می‌توانیم درباره نشست‌های زیادی را برگزار کنیم. از این رو آنچه در این نشست پژوهشی می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد بررسی ابعاد مختلف موضوع «ریتم در موسیقی اقوام ایران» است که فکر می‌کنم شروع کننده خوبی برای تبیین مقولات پژوهشی در حوزه ریتم است.

وی در بخش دیگری از این نشست پژوهشی با واکاوی موضوع «ریتم در موسیقی اقوام ایران» بر اساس آموزه‌های دانشگاهی اظهار کرد: اگر پدیده‌ای به نام موسیقی صحبت می‌کنیم، بنابراین می‌توان گفت غیر رکن سوم که همان «کاراکتر» یا «شخصیت موسیقی» است، موضوع «نظام ریتمیک» نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. شرایطی که می‌توان آن را درموسیقی اقوام ایران نیز مورد توجه قرار داد.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: دیدگاه هایی که در این نشست مورد توجه قرار می گیرد، دیدگاه های شخصی است که لزوماً نمی تواند به معنای تایید یا تکذیب آن باشد اما من فکر می کنم نکته ای که می تواند موضوع نشست را برای ما جالب تر کند، موضوع ارتباط این نوع موسیقی با دنیاست که در این جلسه به آن اشاراتی شد. اینکه آیا ما بعد از قرن بیستم می توانیم در منظر «درک ریتم» به موضوع موسیقی اقوام ایران از دریچه های دانشگاهی ورود پیدا کنیم؟ آیا این امکان در موسیقی اقوام وجود دارد که بتوانیم اصطلاحات مشترک را در دیدگاه های مشترک جستجو کنیم؟ اینها مباحثی است که برگزاری چنین نشست هایی می تواند مقدمه ای برای بررسی جزیی موضوعات مطرح شده باشد.

مرآتی گفت: ما برای نگاشتن ریتم ها در موسیقی اقوام نیازمند این هستیم که از همه دانش های حوزه موسیقی بهره مند شویم. من فکر می کنم باید بتوانیم به موضوع«اشتراکات فرهنگی» بیشتر فکر کنیم. ضمن اینکه در حوزه بررسی ریتم در موسیقی اقوام بحث بر سر موسیقی غربی بودن و موسیقی شرقی بودن نیست. موضوع مهم پشت نکردن به همه روش های علمی دنیا در این حوزه است . شرایطی که در حوزه آوا نگاری نیز به عنوان یک معضل در سیستم دانشگاهی ما وجود دارد و باید به ارزیابی درستی دست پیدا کرد.

احمد صدری پژوهشگر و مدرس دانشگاه هم در بخشی از این میزگرد تخصصی بیان کرد: «نوع مواجهه زمان با موسیقی» نکته بسیار مهمی است که می تواند در حوزه ریتم در موسیقی اقوام ایران مورد بررسی قرار گیرد. در این چارچوب «نوع نگاه» هم دارای اهمیت زیادی است که داستان را پیچیده می کند. به نظرم وقتی از این مدخل به موضوع مورد بحثمان نگاه کنیم می توانیم وارد دریچه های جدیدی شویم که پژوهش در این زمینه را روشن تر می کند.

نوید وزیری کارشناس و پژوهشگر موسیقی هم در این نشست گفت: «ریتم» یک عبارت چند واژه‌ای است که ما می‌توانیم در اینجا به جای آن از واژه «زمان بندی» استفاده کنیم. در این چارچوب موضوع جالبی که می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، تمرکز روی این نکته است که ریتم یا زمان بندی عامل قالب ساز و فرم ساز است. ما در این ساختار موسیقایی به نوعی شاهد کنداکتوری از اجرا هستیم که با توالی کنش و آرامش مواجه می‌شود. فضایی که دربرگیرنده سیر نزولی و صعودی است.

آریا انوشه ماهری پژوهشگر و مدیرانجمن موسیقی کرمان هم در این نشست پژوهشی بیان کرد: آنچه حدس زده می‌شود اینکه موسیقی اول ملودی و آوا بوده و اصلاً وزن و میزان نداشته است. ولی هر زمان میزان و وزن به جلو رفته موضوع ریتم نیز مورد توجه قرار گرفته است. اما درباره قیاسی که می‌توانیم در حوزه ریتم مورد توجه قرار دهیم می توانیم به یک نکته توجه کنیم، اینکه بشر همواره علاقه مند به اندازه گیری بوده اما همین موضوع نیازمند مقدماتی بوده که بر اساس آن میزان متر و معیار را سنجیده‌اند.

وی افزود: طبقه بندی کردن موسیقی در غرب به دوران رنسانس باز می‌گردد، در این چارچوب موسیقی فولک در غرب همواره جاری و ساری بوده و مدام در حال تغییر بوده‌اند. اما این سئوال مهم در این میان که می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، اینکه موسیقی اقوام ما هم توانسته مطابق با شرایط روز تغییر و دگرگونی داشته باشد؟ این مهم‌ترین پرسشی است که می‌توانیم در حوزه ریتم در موسیقی اقوام ایران نیز به آن توجه داشته باشیم.

تمرکز روی برخی از اصطلاحات غربی و انطباق آنها با موسیقی اقوام ایران، توجه به ابعاد جهانی موسیقی نواحی ایران در گستره‌های مختلف دانشگاهی، وابستگی «ریتم» به «نظم» در موسیقی، توجه به سیر تطبیقی موضوع ریتم در حوزه موسیقی طی ادوار مختلف تاریخ، توجه به میزان نگاه غرب گرایانه به ریتم در حوزه موسیقی ایرانی و موسیقی اقوام ایران، درک ریتم به عنوان یک پدیده فرهنگی، از دیگر نکاتی بود که در این نشست پیرامون آن بحث و تبادل نظر شد.